Pierwsza pomoc emocjonalna
Jak mogę wesprzeć osobę potrzebującą?
Funkcjonując w rodzinie, sąsiedztwie wśród znajomych i kolegów z pracy zdarza się, ze stajemy przed wyzwaniem, jakim jest konieczność wsparcia kogoś w kryzysowej sytuacji. Naszą rolą nie jest diagnozowanie zaburzeń lub problemów natury psychicznej, ale zaoferowanie wsparcia, zwanego pierwszą pomocą emocjonalną. Chcę przedstawić Ci kilka zasad, jak możesz to zrobić i opanować poniższe trudności.
To co możesz odczuwać nie będąc specjalistą to niepewność w zakresie:
- Trudności w rozpoznaniu kryzysu: Wielu osobom trudno jest jednoznacznie określić, czy człowiek, któremu chcą pomóc odczuwa kryzys emocjonalny/psychiczny.
- Brak umiejętności komunikacji: Nawet jeśli chcesz pomóc, nie wiesz, jak skutecznie komunikować się z osobą w kryzysie. Masz obawę przed powiedzeniem czegoś „złego” lub „nieodpowiedniego” i w rezultacie unikasz zaoferowanie wsparcia.
- Własne emocje: Pomaganie innym może być bardzo emocjonalne. Jako osoba towarzysząca możesz doświadczać współczucia, złości, bezradności, co może utrudniać Twoje pomocowe działanie.
Brak wiedzy o dostępnych zasobach: Możesz nie mieć wiedzy gdzie szukać profesjonalnej pomocy lub jak skierować osobę w potrzebie do odpowiednich instytucji.
Na początek krótka i użyteczna definicja:
Kryzys psychologiczny (emocjonalny) to utrata równowagi emocjonalnej pod wpływem nieoczekiwanego, nieprzewidywalnego i potencjalnie szkodliwego zdarzenia lub trudnego przełomu życiowego. Potencjalnym źródłem kryzysu jest subiektywna interpretacja sytuacji życiowych i własnych możliwości (uznawanych za niewystarczające), a nie waga danego zdarzenia. Człowiek doświadcza kryzysu wtedy, gdy ocenia sytuację jako zagrażającą i gdy nie znajduje sposobu poradzenia sobie z nią. Najczęściej kryzysy mogą pojawić się w wyniku:
- Straty – zarówno osoby, jak i jakiegoś zasobu. Strata może być wynikiem śmierci lub odejścia kogoś bliskiego, rozpadu relacji międzyludzkich. Kryzys może dotknąć osobę tracącą zdrowie w wyniku wypadku, choroby przewlekłej. Czasem strata związana jest z utratą zaufania do siebie lub innych, dotychczasowej tożsamości, poczuciem braku sensu życia.
- Zmiany – dotyczyć ona może pracy, szkoły, miejsca zamieszkania, stanu cywilnego, środowiska, społeczności
- Konflikty intrapersonalne (wewnętrzne), które mogą, lecz nie muszą wiązać się z chorobą psychiczną lub fizyczną, wiekiem, fizjologią, kryzysem rozwojowym
Zaburzenia relacji interpersonalnych – im relacja bliższa tym większe ryzyko kryzysu. Zazwyczaj trudności wywołujące kryzys to rozwód, rozstanie, konflikty w pracy, zerwanie kontaktu z przyjaciółmi, nieporozumienia rodzinne, zerwane znaczące więzi.
Depresja. Terapia online pozwala na regularny kontakt z terapeutą, co jest szczególnie ważne w przypadku osób z depresją, które często doświadczają zniechęcenia, spadku motywacji, mają trudności z podjęciem wysiłku, aby wyjść z domu.
Nadmierny stres i wypalenie. Jeśli czujesz się przytłoczona obowiązkami lub doświadczasz wypalenia zawodowego, rodzicielskiego, terapia online może Ci pomóc w odzyskaniu równowagi psychicznej. Dzięki elastyczności czasowej możesz z niej skorzystać w każdej możliwej dla Ciebie chwili.
Jak pomóc?
Stosując bardzo prosty schemat każdy z nas może pomóc w sposób bezpieczny, życzliwy i skuteczny. Poniżej przedstawiam Ci model 4 Z, czyli 4 zasady udzielania pierwszej pomocy emocjonalnej.
ZAUWAŻ – ZAPYTAJ – ZAAKCEPTUJ – ZAREAGUJ
A teraz ich praktyczne zastosowanie.
ZAUWAŻ
Symptomy kryzysu, choć różnorodne są dość łatwo zauważalne. Niepokojąca zmiana zachowania osoby, z którą na co dzień przebywasz może zwiastować problemy, z którymi ona sama nie potrafi sobie poradzić. Typowe objawy wywołane przez zdarzenia krytyczne to: płacz, drażliwość, unikanie kontaktu, dezorganizacja, niemożność wypełniania obowiązków, zachowania agresywne lub autoagresywne, absencje w szkole/pracy, utrata koncentracji, natrętne myśli, zwiększona podatność na zranienia innych, smutek, poczucie beznadziejności, lęk, uraza, poczucie winy. U osoby dotkniętej kryzysem na poziomie fizycznym można zauważyć bóle głowy, zaburzenia snu, zaburzenia łaknienia, wzrost lub spadek popędu seksualnego, zmęczenie.
Na tym etapie możesz powiedzieć stwierdzając fakt:
Widzę, że ostatnio jesteś smutny.
Od miesiąca nie wychodzisz na zajęcia jogi, które tak lubisz. Jak tylko wracasz z pracy od razu kładziesz się spać.
Często narzekasz na zmęczenie, bezsenność i codzienne bóle głowy.
Dzięki temu dajesz znać osobie, że jesteś i widzisz co się z nią dzieje i jest dla Ciebie ważna.
ZAPYTAJ
Kiedy już życzliwie i stonowanie powiesz co zauważył_ś możesz podzielić się z tym, jakie to wywołało w Tobie emocje oraz konkretnie i bezpośrednio zapytać o możliwość pomocy. Słuchaj cierpliwie i uważnie oraz upewniaj się, że dobrze zrozumiał_ś rozmówcę:
Zauważyłam, że ostatnio jesteś smutny. Niepokoi mnie to i chciałabym z Toba porozmawiać o tym, jak się czujesz. Co Ty na to?
Czy mówiłeś już o tym komuś, jakie masz objawy?
Słyszałam jak kilka razy powiedziałaś, że nie masz już sił, czujesz się beznadziejnie i wszystko jest bez sensu. Poruszyło mnie to, bo brzmi to poważnie i sądzę, ze przeżywasz teraz trudne chwile. Proszę pozwól mi zrozumieć co się u Ciebie dzieje, z czym się mierzysz.
ZAAKCEPTUJ
To bardzo ważny aspekt udzielania wsparcia emocjonalnego. Osoby w kryzysie zazwyczaj sa bardzo tkliwe i bezradne więc każde słowo oceny, dewaluacji ich stanu może skończyć się niepowodzeniem. Okaż zrozumienie oraz gotowość pomocy – to teraz najważniejsze.
W tej sytuacji możesz czuć się samotna. Czyjego zainteresowania i obecności najbardziej Ci teraz brakuje?
Domyślam się, że boisz się że nigdy nie poczujesz się lepiej. Bezsilność i zwątpienie są naturalnym następstwem długotrwałego smutku.
Możesz być bardzo zmęczony, bo przytłacza Cię kłótnia w pracy. Tak bywa w trudnych sytuacjach
Jeśli nie wiesz co powiedzieć przyznaj się do tego otwarcie będąc w kontakcie, bliskości i autentyczności. To co możesz dodatkowo zrobić to zapewnić osobę o swoim wsparciu:
Ja tu jestem. Jestem spokojna. Pomogę Ci
Cieszę się, że zgodziłeś się ze mną porozmawiać.
Przykro mi, ze Cię to spotkało. Czy mogę Ci w jakiś sposób pomóc?
ZAAKCEPTUJ
Teraz czas na element, który wpuści trochę jasności i nadziei w życie osoby doświadczającej kryzysu. To ruch w stronę wzmocnienia i znalezienia osobistych zasobów potrzebującego. Na tym etapie można też wspólnie szukać rozwiązania, profesjonalnej terapeutycznej lub instytucjonalnej pomocy. Warto sięgnąć do przeszłych doświadczeń, w których osoba poradziła sobie z problemami, zastosowała samodzielne strategie, korzystała z sieci wsparcia.
Kto Cię do tej pory wspierał? Na kogo możesz liczyć?
Mam kilka pomysłów, co można zrobić. Czy chcesz o nich usłyszeć?
Pamiętasz jak kilka lat temu przeżywałaś sytuację X. Wspaniale sobie dałaś radę, co takiego wtedy zrobiłaś?
Dodatkowo możesz poinformować, że pomożesz osobie znaleźć terapeutkę, wsparcie prawne, lekarza. Zrób to tylko i wyłącznie wtedy kiedy wiesz, że masz na to siły, czas i gotowość emocjonalną. Dbając o własne bezpieczeństwo i komfort:
- Rozmawiaj w miejscu zapewniającym spokój, gdzie nie ma czynników rozpraszających (dźwięki z telefonu, pukanie do drzwi)
- Bądź przygotowan_ „na wszystko” (płacz, krzyk, agresję) więc utrzymuj osobę w polu widzenia a także usuń z pomieszczenia przedmioty, które mogą być użyte jako niebezpieczne narzędzia (nożyczki, kubek z gorącym napojem).
- W razie zagrożenia życia osoby w kryzysie poinformuj odpowiednie służby i najbliższych
- Korzystaj z ogólnopolskich telefonów i stron pomocowych:
„Życie warte jest rozmowy” www.zwjr.pl – konsultacje z ekspertami suicydologii w spawie zagrożenia samobójczego
Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży 116 111 www.116111.pl – bezpłatny całodobowy i działający codziennie telefon przeznaczony dla dzieci i nastolatków doświadczających trudności
Telefon dla Rodziców i Nauczycieli w sprawie bezpieczeństwa dzieci 800 100 100 www.800100100.pl – nezpłatny telefon dla todziców i nauczycieli,którzy potrzerebują wsparcia i informacji w zakresie pomocy dziaciom i nastolatkom przeżywającym kłopoty i trudności.
Niebieska Linia 800 120 002 www.niebieskalinia.org – bezpłatny i anonimowy telefon wsparcia dla ofiar i świadków przemocy w rodzinie
Pomarańczowa Linia 801 140 068 www.pomaranczowalinia.pl – telefon przeznaczony dla osób z problemem narkotykowym i alkoholowym oraz ich bliskich
- Zadbaj o wsparcie dla samego siebie. Proś o pomoc dla innych i dla siebie ( koleżeńskie, profesjonalne)
Mam nadzieję, że ten artykuł i kilka ważnych zasad sprawi, że poczujesz się pewniej w sytuacji konieczności udzielenia pierwszej pomocy emocjonalnej, łatwiej zbudujesz nić porozumienia z osobą, którą wspierasz oraz będziesz wiedzieć jak zadbać o swoje własne bezpieczeństwo.
Zapraszam uważnie, czule, odważnie
Magda
